PHẢI LÀM GÌ KHI GAN NHIỄM MỠ (GNM)
Bs. Trần Văn Năm
I. NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ GNM:
- Gan nhiễm mỡ (Fatty liver) còn gọi là Gan thoái hóa mỡ (Steatosis), mỡ tích tụ trong gan và chiếm > 5 % thể tích gan (BT mỡ chiếm # 5%), thường gặp ở mọi độ tuổi.
- Có 2 loại:
- GNM do rượu (Alcoholic fatty liver)
- GNM không do rượu (Nonalcoholic fatty liver disease = NAFLD, GNMKR): không uống hoặc uống < 10 – 20g/ngày, không liên tục.
- GNMKR, một bệnh tác động xấu đến chức năng gan thường gặp nhất.
- GNMKR ảnh hưởng ¼ dân số Hoa kỳ, tần suất cao trên những đối tượng thừa cân béo phì, đái tháo đường.
- Việt Nam, có khoảng 20 – 30% dân số mắc GNM. GNM không thể xem thường vì đây là một bệnh lý tiến triển lâu dài, trên 10 năm và khoảng 20% trường hợp chuyển thành tổn thương nặng như xơ gan, ung thư gan.
- Tầm soát (Siêu âm) và kiểm tra chỉ số mỡ máu, men gan theo định kỳ rất cần thiết để phát hiện sớm GNM.
- Nguyên nhân GNM:
- Không có nguyên nhân duy nhất, thường do chế độ ăn uống không hợp lý, căng thẳng, béo phì hay lối sống không khoa học.
- Các yếu tố nguy cơ:
- Thừa cân, Bệnh đái tháo đường, ít vận động, chế độ ăn uống không hợp lý.
- Bệnh suy giáp, Suy tuyến yên.
- Hội chứng chuyển hóa (tăng triglyceride, tăng cholesterol, tăng acid uric, kháng insulin, vòng bụng to).
- Sử dụng thuốc điều trị ung thư, Phẫu thuật dạ dày, ruột, Hội chứng buồng trứng đa nang.
II. PHẢI LÀM GÌ KHI GNM:
GNM độ 1 và 2 có thể phục hồi tốt, độ 3 các tổn thương khó phục hồi. GNM không có thuốc điều trị đặc hiệu, chỉ điều trị nguyên nhân nếu có. Cụ thể:1. Ăn uống hợp lý:
- Tăng cường rau tươi, xanh, đa màu sắc,
- Sử dụng gia vị: hành, tỏi, trà xanh, nghệ, gừng.
- Hạn chế các loại trái cây ngọt, chọn trái đắng, chát, chua (trái cây có múi, ổi…),
- Không nên ăn phủ tạng động vật, mỡ động vật, Các loại thịt đỏ.
- Hạn chế thực phẩm có nhiều tinh bột, nhiều đường như bánh kẹo...
- Dùng dầu thay mỡ động vật: đậu nành, dầu mè, dầu cám, dầu oliu. Nên ăn trực tiếp, không đun nhiệt độ quá cao, ngay cả margarine (bơ thực vật) [trans-fat].
- Bổ sung cá vào thực đơn ăn uống.
- Kiêng thuốc lá,; hạn chế Rượu, bia,
2. Thực hiện lối sống hợp khoa học:
- Người béo phì, ít vận động: cần tích cực giảm cân, tăng cường vận động, điều chỉnh chế độ ăn.
- Khi viêm gan do thuốc: cần chuyển sang sử dụng các loại thuốc ít tổn hại gan.
- Điều trị các bệnh lý nội tiết,
- GNM sau phẫu thuật, suy dinh dưỡng, nên bổ sung đầy đủ thành phần dinh dưỡng.
- Duy trì vận động 30 phút/ngày: đi bộ, bơi lội, cầu lông, đi xe đạp...
- Kiểm soát cân nặng, giảm cân từ từ và đều đặn, nếu ăn thiếu đạm sẽ xấu thêm tình trạng GNM,
- Hạn chế căng thẳng, lao động quá sức, nghỉ ngơi hợp lý.
- Kiểm tra sức khỏe theo định kỳ, theo dõi sát khi bị rối loạn lipid máu.
- Kiểm soát đề kháng insulin và điều trị ĐTĐ,
3. Cân nhắc sử dụng nhóm thuốc hạ mỡ máu statins: dùng statin điều trị NAFLD/NASH vẫn còn bàn cãi vì Statin có thể giảm men gan nhưng không thay đổi về mô học của gan.
- Hiệu quả của statin trên thoái hóa mỡ, viêm và hóa sợi thay đổi không có ý nghĩa thống kê.
- Hiện statin không được khuyên dùng trị GNM (RCTs = Randomized controlled trials, chưa ủng hộ).
(Mời đón xem tiếp phần: LIỆU PHÁP TỰ NHIÊN TRỊ GAN NHIỄM MỠ)
